It is quite natural that the Scythians, who both maintained their dominance for a long time and made their presence felt in a wide geography, had their remnants and took part in the formation of new states.
The Scythians, who appeared on the stage of history in the VIII century BC and continued their dominance from this date until the II century AD, maintained their existence in a wide area extending from the Great Wall of China in the east to the Danube River in the west for a very long time, approximately 1000 years.
They constituted the main group of the entities that formed the civilization of equestrian tribes in this geography.
The Scythians, who spread over a very wide geography, were recognized by different tribes and passed into their sources.
Therefore, the name of Scythians was taken as Skythai in Greek sources, Saka in Persian sources and Sai (Sak) in Chinese sources.
Three Saka groups are mentioned in Persian sources:
Saka-tiay-para-daray, Saka haumavarga and Saka-tigrakhauda.
The Saka-tiay-para-daray, i.e. the Sakas living in the geography extending from the Caspian Sea to the Danube River, are the same as the Scythians referred to as Skythai in Greek sources.
The origins of the Scythians, about whom we have information through ancient sources and archaeological materials, began to be investigated with these studies and various ideas on the subject were put forward.
These are the theories of Iranianism, Slavism and Ural-Altaic race.
The idea that Scythians were an Iranian tribe was mostly defended by Germans, while the idea that they were Slavs was defended only by Russians.
The proponents of the theory that Scythians were an Iranian tribe argued that Scythians were an Iranian tribe, and some of them even claimed that they were the ancestors of Germans, taking into account the few philological materials and religions unearthed as a result of the excavations.
The proponents of the Slavic tribe, based on the paintings on the vases unearthed as a result of archaeological excavations, claimed that the human figures on those vases were the ancestors of the Slavs.
The theory of the Ural-Altaic race, which has been the strongest theory since ancient times, and the idea of the Turkicness of the Scythians among them, has found more and more supporters and scientists have evaluated the issue from various aspects.
The most famous proponent of this thesis is B.G.Niebuhr...
After analyzing the work of Herodotus with a very objective method, Niebuhr put forward the idea that the Scythians were Tatar or Mongolian tribes.
His basis was the similarities in the customs and traditions of Scythians and Tatars.
This idea was also accepted by George Grote, a famous scholar of Greek history.
After Niebuhr and Grote, Neumann reinforced the thesis that Scythians were Mongols.
Heinrich Kiepert, on the other hand, stated that the customs and traditions of the Scythians, who came from Central Asia to Southern Russia, conformed to the nomadic lifestyle of equestrian tribes and suggested that they were of Mongolian or Turk-Tatar race.
G. Nagy also stated that Scythians were a tribe belonging to the Ural-Altaic race.
As Niebuhr’s theory gained more and more adherents, the issue was analyzed in many ways.
Among these researchers, many famous historians, philologists and archaeologists explained their views in different ways in their studies.
Among them, the famous cuneiform expert Mordtmann tried to prove the Turkism of Saka tigrakhauda and Saka haumavarga on the basis of cuneiform texts.
Geza Kuun, who compared the philological materials with Turkish words, also acknowledged the Turkicity of the Scythians, saying, "The abundance of documents now clearly shows that the collective name of the Scythians includes different Turkic lineages."
In line with the theory that the Scythians were a tribe belonging to the Ural-Altaic race, many studies have been carried out in our century.
Minns is one of the most prominent among them.
Ellis Minns evaluated written sources and a large number of archaeological materials and accepted that they were not an Indo-European tribe and therefore belonged to the Ural-Altaic race.
Otto Franke is also of the opinion that the Scythians were Turks.
Eduard Meyer, on the other hand, although he generally considers the nomads as Iranian, states that the Sakas, who lived around Oxus (1) and Jaxartes (2) and a little further north of these places, may have once been a Turkic descendant.
G.W.B.Huntingford also accepts that the Scythians were of Asian origin and belonged to the Tatar or Mongolian race.
Walter Ruben, on the other hand, after stating that even if the language of the Scythians was Iranian, their customs described by Herodotus were not Iranian customs, emphasizing that Herodotus described their belief in beings similar to the Cyclops as in Dede Korkut, and that the stories about the slave who was blinded were passed on to the Koroglu epics, believes that the Scythians were Turks.
H.H. Von der Osten, on the other hand, although he considers the Scythians to be Iranian, states that "it is evident that large movements within the Eurasian steppe belt have always been accompanied by migratory waves of groups belonging to other races.
In this case, Turkic communities should also have been involved", he says, acknowledging the existence of Turkic communities among the Scythians.
There are also Turkish scholars who accept that the Scythians belonged to the Ural-Altaic race and express their opinions on this issue.
One of them is Mullah Mehmed El’abashi.
This scholar says, “One of the Turkic tribes and one of the great ancient tribes of the world are the Scythian Turks” and accepts that the Scythians were a Turkic tribe.
Sadri Maksudi Arsal, on the other hand, analyzes the ancient sources with the scientific method and declares that “Scythians (Sakas) were Turks”.
Semseddin Gunaltay also accepts the Turkishness of the Sakas.
Zeki Velidi Togan was among the Turkish scholars who accepted the Turkicity of the Scythians.
Togan says, “Like E. Minns, H. Triedler and B. Laufer, who are dealing with the origin and culture of the Scythians in our time, I am of the opinion that the dominant stratum of this tribe was Turkic”, and then he accepts that the information given by Hippocrates about their lifestyle, dress and appearance, customs and morals are the same as those written about the Huns and Gokturks.
Fahrettin Kirzioglu fully accepts that “Scythians were a Turkic tribe”.
Mikhail Guboglu is one of the scholars who accept that the Scythians were of Turkish origin.
This scholar states that the Scythians were “Proto-Turks” who migrated from Central Asia or Turan to Eastern Europe and became known in history as ‘Scytsi’ or “Scythians”.
Taner Tarhan, on the other hand, states that Scythian research is at a much more advanced stage than that of the Cimmerians, and despite a number of problems and opposing hypotheses, their origins are linked to Central Asia and their Turkish origin is accepted with certainty.
He also argues that archaeological materials and sources constitute the main basis of this thesis and objectively eliminate other views.
Mireli Seyidof, on the other hand, states that Turkic-speaking tribes constituted the basis of the Sakas and says that “the Sakas, who played a role in the genealogical-ethnic formation of Turkic tribes, especially Yakuts, Kazakhs and Azerbaijanis, were exclusively and only Turkic-speaking”.
Y.Oztuna also accepts that the Sakas were “Turks mixed with Aryan elements to a large extent, and that the dynasty and the dominant element were Turks”.
In this study on Scythian history and culture by analyzing written sources and evaluating archaeological material, we have indicated that their first homeland was the Turkish geography and revealed the connection of their name with Turkishness.
Both the cuneiform texts collected from Sus and its surroundings and some of the names in ancient sources allow us to establish a connection between the language of the Scythians and the Turkish language and to link the words obtained with Turkish.
The writing recovered from the Esik Kurgan, which is accepted to belong to Saka-tigrakhauda, and its language also lead us to Turkish and Turkish writing.
It is accepted that the writing excavated from this kurgan is the prototype of the Orkhon script used by the later Turks, especially the Gokturks.
The way of life of the Scythians, the chariots they used, the animals they kept, their ability to ride horses well and the fact that most of their lives were spent on horseback remind us of other ancient Turkic communities.
We also know that the same lifestyle existed in the steppe Turkic communities that lived until the previous century.
The Scythians' adherence to their customs and traditions, their horse sacrifice, the absence of pig culture, and even their burial customs are exactly the same as those of the ancient Turkic peoples.
The works of art recovered from Scythian kurgans are also of great importance.
The finds, called "Nomadic Animal Style" and decorated with stylized animal figures, allow us to establish a connection with the ancient Turkic artworks and, in particular, make it possible to say that Hun art is a continuation of Scythian art.
The connections of the Scythians' religion, language, art, customs and traditions with those of the ancient Turks and the existence of such multifaceted similarities lead to the conclusion that the majority of the Scythians, especially the dominant stratum, were Turks.
Because this great similarity and even sameness leads us to the aforementioned thought.
However, in the course of time, the group, which we recognize as the western branch, melted and disappeared among other ethnic groups.
It is seen that the Scythians were organized on the basis of tribe and tribe unity.
In military terms, it is noteworthy that cavalry units were formed and they were the best practitioners of the war tactic called turan tactic or wolf game.
The parallels and similarities between the cultures of the Turkic tribes and the Scythian culture...
the finds unearthed strengthen these connections with each passing day.
It is now firmly established that the communities known as Scythian/Saka were within the Turkish cultural circle.
Prof.Dr. İlhami DURMUŞ / Scythians (summary) (in "Eastern European Turkish History", Kronik 2021)
(1) Oxus = Oguz / Ceyhun and
(2) Jaxartes = Seyhun; they form the historical Maveraünnehir region.
-- -- -- -- -- -- -- --
İskitler uzun süre tarih sahnesinde kalan ender toplumlardandır.
Hem uzun süre hakimiyetlerini sürdüren, hem de geniş bir coğrafyada varlıklarını hissettiren İskitlerin bakiyelerinin olması ve yeni devletlerin teşekkülünde yer almaları gayet tabidir.
Yaklaşık olarak MÖ VIII. yüzyılda tarih sahnesine çıkan ve bu tarihten itibaren MS II.yüzyıla kadar hakimiyetlerini devam ettiren İskitler, doğuda Çin seddinden batıda Tuna Nehri’ne kadar uzanan geniş bir sahada varlıklarını yaklaşık olarak 1000 yıl gibi oldukça uzun bir zaman korumuşlardır.
Onlar bu coğrafyada atlı kavimler medeniyetini oluşturan teşekküllerin ana grubunu meydana getirmişlerdir.
Oldukça geniş coğrafyaya yayılmış olan İskitler değişik kavimler tarafından tanınarak onların kaynaklarına geçmiştir.
Bundan dolayı İskitlerin adı Grek kaynaklarında Skythai, Pers kaynaklarında Saka ve Çin kaynaklarında Sai (Sak) şeklinde alınmıştır.
Pers kaynaklarında üç Saka grubundan bahsedilmektedir:
Saka-tiay-para-daray, Saka haumavarga ve Saka-tigrakhauda.
Saka-tiay-para-daray, yani Hazar Denizi’nden Tuna Nehri’ne kadar uzanan coğrafyada yaşayan Sakalar, Grek kaynaklarında Skythai olarak adı geçen İskitlerle aynıdır.
Antik kaynaklar ve arkeolojik malzemelerle haklarında bilgi sahibi olduğumuz İskitlerin kökleri de bu çalışmalarla araştırılmaya başlamış ve konuya ilişkin çeşitli fikirler ortaya atılmıştır.
Bunlar, İranilik, Slavlık ve Ural-Altay ırkı nazariyeleridir.
İskitlerin İranî bir kavim olduğu fikrini daha çok Almanlar, Slav olduğu fikrini ise, yalnız Ruslar savunmuştur.
İranî bir kavim olduğu nazariyesinin savunucuları kazılar sonucunda ortaya çıkarılan az sayıda filolojik malzeme ve dinlerini dikkate alarak İskitlerin İranî bir kavim olduğunu, hatta bir kısmı Almanların ataları olduğunu ileri sürmüştür.
Slav kavmi olduğunu savunanlar, arkeolojik kazılar sonucunda ortaya çıkarılan vazolar üzerindeki resimlerden hareketle, o vazolar üzerindeki insan figürlerinin Slavların ataları olduğunu iddia etmişlerdir.
Eskiden bu yana en kuvvetli nazariye olan Ural-Altay ırkı nazariyesi ve bunlar içerisinde de İskitlerin Türklüğü fikri gitgide daha fazla taraftar bulmuş ve bilim adamları çeşitli yönleriyle meseleyi değerlendirmiştir.
Bu tezin en meşhur taraftarı olarak B.G.Niebuhr bilinmektedir…
Niebuhr, Herodotos’un eserini gayet tarafsız bir metotla inceledikten sonra, İskitlerin Tatar veya Moğol kavimlerinden oldukları fikrini ileri sürmüştür.
Dayandığı esas, İskitlerle Tatarların örf ve adetlerindeki benzerliklerdir.
Bu fikri meşhur Yunan tarihi mütehassıslarından George Grote de aynen kabul etmiştir.
Niebuhr ve Grote’den sonra İskitlerin Moğolluğu tezini Neumann takviye etmiştir.
Heinrich Kiepert ise, Orta Asya’dan Güney Rusya’ya gelen İskitlerin gelenek ve göreneklerinin atlı kavimlerin göçebe hayat tarzına uyduğunu belirterek, bunların Moğol ya da Türk-Tatar ırkından olduklarını ileri sürmüştür.
G.Nagy de İskitlerin Ural-Altay ırkına mensup bir kavim olduğunu belirtmiştir.
Niebuhr’un ileri sürmüş olduğu nazariye gitgide daha da çok taraftar bularak, mesele çok yönlü olarak incelenmiştir.
Bu araştırmacılar arasında yer alan pek çok meşhur tarihçi, filolog ve arkeolog yaptığı çalışmalarda görüşlerini değişik şekillerde açıklamışlardır.
Bunlar arasında meşhur çivi yazısı mütehassısı Mordtmann, Saka tigrakhauda ve Saka haumavarga’nın Türklüğünü çivi yazılı metinlere dayanarak ispatlamaya çalışmıştır.
Filolojik malzemeleri Türkçe kelimelerle karşılaştıran Geza Kuun da, "Artık belgelerin bolluğu İskitlerin kolektif adının farklı Türk soylarını içerdiğini açıkça gösteriyor" demekle İskitlerin Türklüğünü kabul etmektedir.
İskitlerin Ural-Altay ırkına mensup bir kavim olduğu nazariyesi doğrultusunda asrımızda da birçok çalışma yapılmıştır.
Bunların başında Minns gelmektedir.
Ellis Minns yazılı kaynakları ve çok sayıda arkeolojik malzemeyi değerlendirerek, onların Hint Avrupai bir kavim olmadıklarını, dolayısıyla Ural-Altay ırkına mensup olduklarını kabul etmiştir.
Otto Franke de İskitlerin Türk olduğu fikrindedir.
Eduard Meyer ise göçebeleri genelde İrani olarak görmesine rağmen;
Oxus (1) ve Jaxartes (2) dolaylarında ve buraların biraz daha kuzeyinde oturan Sakaların vaktiyle bir Türk soyundan olabilecekleri fikrini beyan etmektedir.
G.W.B.Huntingford da İskitlerin Asya kökenli, Tatar veya Moğol ırkına mensup olduklarını kabul etmektedir.
Walter Ruben ise İskitlerin lisanı İran lisanı olsa bile, onların Herodotos tarafından tasvir edilen adetlerinin İran adetleri olmadığını belirttikten sonra, Herodotos’un onların Dede Korkut’taki gibi Tepegöz’e benzeyen varlıklara itikatlarını tasvir ettiğini, gözleri kör olan köle hakkındaki hikâyelerin Köroğlu destanlarına geçtiğini vurgulayarak İskitlerin Türk olduklarına inanıyor.
H.H.Von der Osten ise, İskitleri İranî saymasına rağmen, "Avrasya bozkır kuşağı içinde büyük hareketlerle daima başka ırka mensup grupların da bir göç dalgası oluşturdukları ortaya çıkıyor.
Bu durumda Türk toplulukları da söz konusu olmalıydı", diyerek, İskitlerin içerisinde Türk topluluklarının varlığını da kabul ediyor.
İskitlerin Ural-Altay ırkına mensup olduğunu kabul eden ve bu konuda görüşlerini belirten Türk bilim adamları da vardır.
Bunlardan biri, Molla Mehmed El’abeşi’dir.
Bu bilim adamı, "Türk uruğlarından ve dünyanın büyük eski kavimleri zümresinden biri İskit Türkleridir" diyerek, İskitlerin bir Türk kavmi olduğunu kabul ediyor.
Sadri Maksudi Arsal ise antik kaynakları ilmi metotla inceleyerek, "İskitlerin (Sakalar) Türk olduklarını" beyan,ediyor.
Şemseddin Günaltay da Sakaların Türklüğünü kabul ediyor.
İskitlerin Türklüğünü kabul eden Türk bilim adamları arasında Zeki Velidi Togan da bulunmaktadır.
Togan, "Zamanımızda İskitlerin menşei ve kültürleri mesele ile uğraşan E.Minns, H.Triedler ve B.Laufer gibi, ben de bu kavmin hâkim tabakasının Türk olduğu kanaatindeyim" dedikten sonra, bunların hayat tarzı, kıyafet ve simaları, adet ve ahlakları hakkında Hippokrates tarafından verilen bilgilerin Hunlar ve Göktürkler hakkında yazılanlarla aynı olduğunu kabul etmektedir.
Fahrettin Kırzıoğlu "İskitlerin bir Türk kavmi" olduğunu aynen kabul ediyor.
İskitlerin Türk asıllı olduğunu kabul eden bilim adamlarından birisi de Mihail Guboğlu’dur.
Bu bilim adamı, İskitlerin Orta Asya ya da Turan‘dan Doğu Avrupa’ya göç ederek, tarihte "Scytsi" ya da ’İskit" adıyla tanınan "Proto-Türkler" olduğunu belirtiyor.
Taner Tarhan ise İskit araştırmalarının, Kimmerlerinkine nazaran çok daha ileri bir safhada bulunduğunu, aradaki bir takım problemlere ve karşıt hipotezlere rağmen, kökenlerinin Orta Asya’ya bağlandığını ve bunların Türk asıllı olduklarının katiyetle kabul edildiğini belirtmektedir.
Arkeolojik materyal ve kaynakların bu tezin ana dayanak noktasını teşkil ettiğini ve diğer görüşleri objektif bir şekilde bertaraf ettiğini de ileri sürmektedir.
Mireli Seyidof ise Sakaların esasını Türk dilli kabilelerin teşkil ettiğini belirtmekte ve "Türk boyunun, bilhassa Yakutların, Kazakların ve Azerilerin soy kökünde-etnik oluşumunda rol oynayan Sakalar, yalnız ve yalnız Türk dilli olmuşlardır", demektedir.
Y.Öztuna da Sakaların geniş ölçüde Arî unsurlarla karışmış "Türkler olduğunu, hanedanın ve hâkim unsurun Türklüğünü" kabul etmektedir.
Biz de İskit tarih ve kültürü üzerine yazılı kaynakları inceleyerek ve arkeolojik malzemeyi de değerlendirerek yaptığımız bu çalışmamızda, ilk yurtlarının Türk coğrafyası olduğunu belirterek, adlarının Türklükle olan bağlantısını ortaya koyduk.
Gerek Sus ve çevresinden toplanılan çivi yazılı metinler ve gerekse antik kaynaklardaki bazı adlardan İskitlerin diliyle Türk dili arasında bağlantı kurarak, elde edilen kelimeleri Türkçe ile irtibatlandırabiliyoruz.
Saka-tigrakhauda’ya ait olduğu kabul edilen Esik Kurganı’ndan çıkarılmış olan yazı ve onun dili de bizi Türkçe ve Türk yazısına götürmektedir.
Bu kurgandan çıkartılmış olan yazının daha sonraki Türklerin, özellikle Göktürklerin kullandığı Orhun yazısının prototipi olduğu kabul edilmektedir.
İskitlerin hayat tarzları, kullandıkları arabalar, besledikleri hayvanlar, ata iyi binebilmeleri ve hayatlarının büyük bir kısmının at üzerinde geçmesi diğer eski Türk topluluklarını hatırlatmaktadır.
Aynı hayat tarzının önceki yüzyıla kadar yaşamış olan bozkır Türk topluluklarında varlığını da biliyoruz.
İskitlerin gelenek ve göreneklerine bağlılıkları, genelde at kurban etmeleri ve onlarda domuz kültürünün olmaması, hatta ölü gömme adetleri eski Türk topluluklarınınkine aynen uymaktadır.
İskit kurganlarından çıkarılan sanat eserleri de büyük önem taşımaktadır.
"Göçebe Hayvan Üslubu" adı verilen ve stilize hayvan figürleriyle süslenmiş olan buluntular eski Türk sanat eserleriyle bağlantı kurabilmemize imkan vermekte ve özellikle Hun sanatının, İskit -sanatının bir devamı olduğunu söylememizi mümkün kılmaktadır.
İskitlerin dinlerinin, dillerinin, sanatlarının, gelenek ve göreneklerinin eski Türklerinkiyle bağlantıları ve bu kadar çok yönlü benzerliklerin olması, İskitlerin büyük çoğunluğunun, özellikle hakim tabakanın Türk olduğu kanaatini doğurmaktadır.
Çünkü bu büyük benzerlik ve hatta ayniyet bizi bahis mevzu düşünceye sevk etmektedir.
Fakat zaman içerisinde batı kolu olarak kabul ettiğimiz grup, diğer etnik gruplar içerisinde eriyerek kaybolmuştur.
İskitlerin boy ve boylar birliği esasına göre yapılandıkları görülmektedir.
Askeri bakımdan süvari birliklerinin oluşturulduğu ve turan taktiği ya da kurt oyunu adı verilen savaş taktiğinin en iyi uygulayıcıları oldukları dikkati çekmektedir.
Türk kökenli kavimlerin kültürleri ile İskit kültürü arasındaki paralellik ve benzerlikler…
ortaya çıkartılan buluntular her geçen gün bu bağlantıları daha da güçlendiriyor.
Artık İskit/Saka adıyla anılan toplulukların Türk kültür dairesi içerisinde yer aldıkları sağlam temellere dayalı olarak ortaya konulmuştur.
Prof.Dr. İlhami DURMUŞ / İskitler (özet)
("Doğu Avrupa Türk Tarihi" içinde, Kronik 2021)
(1) Oxus = Oğuz / Ceyhun ile (2) Jaxartes = Seyhun; tarihi Maveraünnehir bölgesini oluştururlar.